| Wrak uit WO1 van een Engelse onderzeeër. Het zicht bij deze duik was geweldig (+/- 15 meter) werkelijk uniek voor op de Noordzee! Gedoken met D7. Zie het verhaal van de vorige duik...
**************************************
Het is 15 Oktober 1994. Een rustig windje, kracht 3 uit uiteenlopende richtingen, begeleidt onze tot duikschip omgebouwde voormalige patrouilleboot van de douane naar de positie waarvan onze schipper Klaas Koch vermoedde dat daar de Britse onderzeeër E3 zou kunnen liggen. Een week eerder deed de uitslag van een duidelijk zichtbare kleine verhoging op de zeebodem onze lust naar weer een nieuw avontuur tot grote hoogten aanwakkeren. De sterke stroming verhinderde ons echter een blik onder water te nemen, om te bevestigen wat we al op het elektronisch echolood hadden gezien. Waarom onze opwinding voor een bult op de zeebodem? Tenslotte liggen er honderden nog veelal onbekende scheepswrakken in onze voortuin boven Schiermonnikoog en Ameland, te wachten om ontdekt te worden. Deze positie was echter bijzonder. De Urker kotter UK 179 had in de herfst van 1990 hier het achterstuk van een onderzeeër in zijn netten gekregen. Onbekend bleef het vooralsnog om welke het ging. Archieven werden geraadpleegd. In een verslag van Admiraal Scheer werd de E3 ‘nordlich von Schiermonnikoog’ getorpedeerd door de U27. Jane’s lijsten van scheepsverliezen in de Eerste Wereldoorlog gaven ‘Helgoland Bight’ aan als laatste rustplaats van de E3. Een fotoboek meldde Borkum Island. Hierin bleek ook dat het de eerste onderzeeer betrof als oorlogsverlies. Maar was hij op een mijn gelopen? Of getorpedeerd? Of op onbekende wijze verdwenen, zoals nog minstens 100 andere onderzeeërs? Vele verhalen deden de ronde, maar het ware was nog nooit achterhaald, en zou voor altijd een geheim blijven tot …
Het was 18 oktober 1914, 80 jaar geleden. Dagenlang hadden Duitse duikboten op plaatsen waar voor hen vijandelijke boten gemeld waren, op de loer gelegen. De overige strijdmacht mijdde deze gebieden boven de Waddeneilanden. De Duitse U27 en U30 de verkenningslinie bij het Borkumer rif kruisend, wachten hun ‘kohlberg’ en ‘nautilus’ op, na hun operatie tegen de ‘firth of forth’. Gelijktijdig moesten ze eventuele vijandelijke duikboten verrassen. Om 11.25 uur nam kapitein-luitenant Wegener, commandant van de U27, een boeiachtig opstakel waar, die even later als duikboot geïdentificeerd kon worden. Zijn logboek meldde over de verdere ontwikkelingen ‘… ik stuurde aanvankelijk op de voorliggende koers verder, om van opzij afstand te winnen, zodat ik vanuit de zonrichting kon opereren …’. Onderwijl werd om de 400 tot 500 meter ter oriëntering van de periscoop gebruik gemaakt. Om 12.02 uur op koers 285 graden gegaan, omdat zijwaartse afstand – ongeveer 2 zeemijlen – scheen te zijn hersteld, zodat de boot in een goede aanvalspositie terecht zou komen. Zes bemanningsleden stonden in zwarte oliekleding op de toren en hadden ogenschijnlijk al hun aandacht op de Eemsmonding gericht. Om 12.45 uur iets naderbij gekomen en toen met een scherpe draai de tegenstander recht vooruit genomen. Koers 50 graden. Stuurboordbuis met anderhalve meter diepteafstelling lanceerklaar gemaakt. Op deze koers met zekerheid vastgesteld dat het een vijandelijke duikboot betrof … ’83′ als ‘E3′ vastgesteld. Om 13.22 uur stond de vijand 5 tot 6 graden aan bakboord op een door mij geschatte afstand van 300 meter. Daarop liet ik de stuurboordmotor die langzame vaart liep op volle kracht vooruit lopen en draaide voor de lancering hard bakboord. Ik gaf het bevel torpedo weg! Na ongeveer 12 seconden werd een explosie gehoord en 50 meter hoge waterzuilen met veel rondslingerende delen waargenomen. Duikboot in tweeën gebroken, voor- en achterschip komen iets boven water uit. Toen de waterzuil weer omlaag kwam, was de duikboot verdwenen. Vier op het water drijvende bemanningsleden kon ik vooralsnog niet oppikken, omdat ik mijn boot niet aan een aanval van een andere vijandige duikboot wilde blootstellen. Ik besloot voor mijzelf na ongeveer een half uur een reddingspoging te wagen. Tegen deze tijd hebben we aan weerszijden van de aangenomen ondergangspositie twee cirkels gedraaid, bedoeld om nog zwemmende bemanningsleden te kunnen redden, door snel boven water te komen en tevens snel het luik op de brug te kunnen openen. Er werden alleen maar kurkdelen, broden en een houten kist waargenomen. Desondanks gelukte het de wijze van vernietiging van de E3 voor de vijand geheim te houden.
Terug naar oktober 1994. De eerste duik op een onbekend wrak is altijd al spannend; de onzekerheid om straks misschien op de E3 te duiken deed onze harten helemaal sneller kloppen. Tenslotte waren we er al enkele jaren naar op zoek, en tot nogtoe waren we slechts een nog onbekend stoomschip, een door de Duitsers geconfisqueerd vissersschip en de Duitse torpedoboot V84 tegengekomen. Ook nu weer liepen we het risico iets anders te ontdekken. Op de locatie aangekomen bleek op de positie na enige tijd varen weer de verhoging op de zeebodem. We gooien een dreg overboord en de eerste duikers maakten zich klaar voor de ontdekkingsreis. Het zicht blijkt goed. Circa 6 meter. Snel maar behoedzaam spoedde zich het eerste buddypaar naar de bodem van de Noordzee. Op bijna 30 meter diepte wordt schelpenzand aangetroffen. Een goed teken. De contouren worden in de verte zichtbaar. Ronde contouren! Eerst nog bekend als de kiel van een wrak dat op de kop ligt. Maar al snel is een ovaal gat ontdekt, dat heeft gediend om in en uit de klimmen. Dit kan maar 1 ding betekenen een onderzeeër! Het is toch waar! Zou het de E3 zijn, of een van die meer dan 200 andere verloren onderzeeërs uit beide Wereldoorlogen? Merkwaardig, er is geen commandotoren te ontdekken. Plotseling kon een pijp herkend worden: De periscoop ligt kromgetrokken achter een visnet, die misschien ook de toren eraf heeft getrokken. Snel naar binnen. Daar werd een waar eldorado aan klokken, wieltjes, manometers en andere instrumenten aangetroffen. Enkele werden geborgen, om te trachten de identiteit te achterhalen. Na deze duik werden de vondsten met nieuwsgierige blikken onderzocht op herkenbare tekens. De scheepstelegraaf meldde ‘ahead en astern’, duidelijk engelse tekst! De ‘broad arrow’, het teken van de Britse marine uit de Eerste Wereldoorlog, werd zichtbaar op een manometer! Het vermoeden werd bevestigd. Is het de E3? Of de E10, de G8 of een andere Brit? Een latere duik bracht de verlossing. Het bekende geluid onder water werd plotseling ruw verstoord door een vreugdekreet. De scheepsbel werd onder de trap van de commandotoren onder het zand aangetroffen. Na het afvegen van een dikke laag zand gaf deze zijn geheim eindelijk prijs ‘H.M. Submarine E3, May 29 1914′. De volgende duiken geven de volledige schoonheid van deze maagdelijke onderzeeer weer, onder het geheimzinnige gevoel van het noodlot. Weelderig begroeid met anemonen en anjelieren in de rijke kleurenpracht van de Noordzee oranje, rose en wit in het groene water, lag hier op 30 meter diepte het sigaarvormige ijzeren skelet, nog redelijk intact, van de eens zo trotse E3. Alle luiken zijn verdwenen en grote ovale gaten gaven toegang tot de nauwe catacomben waar zich eens de 30 officieren en manschappen hebben bevonden, die allen met de E3 ten onder zijn gegaan. Gelukkig is hier onder water niets meer van teruggevonden, en vermoed wordt dat een aantal bemanningsleden na uren in zee rondgedreven te hebben door de koude bezweken zijn. Als een wonder is de circa 45 meter lange inhoud vrijwel geheel zonder zand gebleven. Van voor tot bijna achteraan zijn nog duidelijk herkenbare delen zichtbaar. De torpedobuizen, vele manometers en wielen, de spreekbuizen, de periscoop, koperen trappen, zoals bijna alles van koper is, de beide scheepstelegrafen en de twee achtcilinder vickers dieselmotoren, met de herkenbare lekbakjes, natuurlijk weer van koper. Hiertussen krioelen enkele grote kabeljouwen en Noordzeekrabben, op zoek naar eten. De torpedo-inslag heeft de achterkant opengereten en er een ravage van gemaakt, waardoor nog net de schroefas en 1 schroefblad zichtbaar boven het zand uitsteken. Grote scholen steenbolken vergezellen nu de E3. Helaas is deze schoonheid van het binnenste van de E3 alleen voor de eersten weggelegd, om vervolgens onvermijdelijk een hoop stof achter te laten. |
| |
